Intervistë me analistin e çështjeve të Ballkanit z.Kurt Bassuener.z Bassuener është bashkë-themelues dhe bashkëpunëtor i lartë i Këshillit të Politikave të Demokratizimit, një think-tank me qendër në Berlin. z. Bassuener është një studiues “Fulbright” dhe kandidat doktorant në Universitetin e Shën Andrews, Shkolla e Marrëdhënieve Ndërkombëtare, Qendra për Studimin e Terrorizmit dhe Dhunës Politike.Intervistoi Selim Ibraimi nga Platforma analitike (ISSDMaqedonia)
###
[box type=”info” ]Administrata amerikane duket se po ruan mbështetjen e saj për një marrëveshje të tillë Vuçiç-Thaçi-Mogherini, e cila mbetet e padefinuar. Në Maqedoni, midis maqedonasve etnikë ekzistojnë përçarje të thella në Marrëveshjen e Prespës dhe përçarje të thella në mesin e shqiptarëve etnikë lidhur me paprekshmërinë e vazhdueshme të BDI-së, e cila mbetet në qeveri. Në një farë mase, fërkimet etnike të cilat kanë ekzistuar dhe janë manipuluar nga Gruevski dhe Ahmeti për përfitim të përbashkët politik u zbutën në periudhën 2016-2017. Mbështetja për integrimin euro-atllantik në mesin e shqiptarëve të Maqedonisë në mënyrë të qartë – pothuajse është universale- një proporcion shumë më i fortë se shumica më e dobët e manifestuar midis maqedonasve etnikë. Ndikimi në Maqedoni i një “korrigjimi kufitar” midis Kosovës dhe Serbisë është “IPSO FACTO” i rrezikshëm, por i zmadhuar në rast të dështimit të Marrëveshjes së Prespës, veçanërisht nëse ndjenja midis shqiptarëve do të jetë se maqedonasit etnikë e kanë penguar rrugën euroatlantike… Unë kam shprehur shqetësimet e mia në shkrimet e tjera për mungesën e drejtimit dhe strategjisë së qartë në zhvillimin e “One Society”,”Një Shoqëri”, v.j.) në të cilën kryeministri Zaev zhvilloi fushatat e tij të suksesshme 2016/7. Do të shtoja vetëm se e shoh vendin si jo vetëm një projekt maqedonas dhe shqiptar – ka një të dhjetën e maqedonasve që nuk janë. Sipas mendimit tim, decentralizimi i parashikuar në Marrëveshjen e Ohrit (OFA) u rrëmbye për kontrollin e partisë politike – por duke e bërë atë të vërtetë, me burimet e nevojshme, kjo është thelbësore. Për ndarjen e Kosovës, duket një bosht Bolton-Mogherini në favor të një marrëveshje, të ndonjë marrëveshje[/box]
####
ISSD: z.Bassuener, si e vlerësoni debatin mbi korrigjimin e kufirit midis Kosovës dhe Serbisë?
Kurt Bassuener:Përpjekja për ta shitur atë natyrisht vazhdon, siç tregohet me shfaqjet e Presidentit Thaçi në Uashington DC javën e kaluar. Administrata amerikane duket se po ruan mbështetjen e saj për një marrëveshje të tillë Vuçiç-Thaçi-Mogherini, e cila mbetet e padefinuar.
Parametrat e diskutuara nga disa që morën pjesë në diskutimin e tij publik në Këshillin Atlantik – që duket se përjashtojnë Mitrovicën e Veriut nga “korrigjimi”, ndërkohë që nuk ka qartësi në ndonjë territor duke shkuar në anën tjetër, duket se nuk ka gjasa të jetë i shitshëm a)tek Vuçiq dhe b)brenda në Kosovë, ku ideja e ndryshimeve kufitare është shumë e papëlqyeshme në mesin e popullatës së përgjithshme dhe politikisht. Kjo përfshin PDK-në e Thaçit.
“Modus operandi”duket të jetë ndërtimi i tensionit ndërkohë që do të vazhdohet me zhvillimin një marrëveshje dypalëshe, duke e paraqitur atë si një zgjidhje për të zvogëluar ato tensione. Ka tregues që EEAS (European Union External Action-Veprimi i Jashtëm i Bashkimit Evropian )mbetet i angazhuar për një marrëveshje të tillë. Gjermania është deri tani më e zëshme kundër saj. Por njësimi në Bruksel, Beograd dhe në zyrën e Thaçit në Prishtinë është apo duket se kjo do të zbutet nëse paraqitet si një marrëveshje. Kjo është arsyeja pse është e rëndësishme që Berlini të thellojë dhe të zgjerojë mbështetjen për qëndrimin e saj parimor, si brenda Bundestagut dhe midis vendeve anëtare të BE-së, shumë prej të cilave shprehën skepticizmin e tyre më parë gjatë vjeshtës.
ISSD: z.Bassuener, cilat janë rreziqet për shtetësinë e Kosovës?
Kurt Bassuener:Rreziqet janë të mëdha – ndaj integritetit territorial, pëlhurës shoqërore dhe sistemit të qeverisjes. Pavarësia e Kosovës – njohja e saj nga pjesa më e madhe e Perëndimit – u bazua në ndërtimin e masave mbrojtëse për serbët e Kosovës dhe pakicat e tjera. Ndërsa disa angazhohen në thashetheme për të thënë se një “korrigjim kufitar” nuk etnifikon kufijtë, duke vënë në dukje saktë se më shumë se serbë jetojnë në jug të Ibrit, dhe ata e shmangin me qëllim pikën.
Realiteti i mundshëm është se shuarja e veriut (në çfarëdo proporcioni), shumë kosovarë do të vënë në pikëpyetje nevojën për këto dështime strukturore. Për më tepër, rezerva e cila nuk është për “shkëmbim tokash” (dhe nuk ka shumë gjasa që çdo territor i rëndësishëm do të vijë nga Serbia në shkëmbim) po e bën “Asociacionin e Komunave” me shumicë serbe një entitet de facto, një Republika Serbe si në Bosnjë. Kjo merr në funksionalitetin e qeverisjes. Kjo është gjithashtu gjerësisht e pashlyeshme në Kosovë. Potenciali për serbët që mbeten në Kosovë – dhe shqiptarët në Serbi – të ndihen të kërcënuar në shtëpitë e tyre pas një “korrigjimi kufitar” është i lartë. Është e rëndësishme të theksohet se për Vuçiqin dhe Beogradin kjo nuk po bëhet për të siguruar të drejtat e serbëve të Kosovës. Kjo ka të bëjë me faktin se Serbia mund të “ruajë fytyrën” duke marrë një kilogram mishi dhe kilometra katrorë të territorit. Pikëpamjen e Beogradit për Kosovën, Marko Djuriç, e bëri këtë të qartë në deklaratat e tij në Forumin e Sigurisë të Beogradit pak më shumë se një muaj më parë kur ai i referohej jo vetëm largimit të Kosovës, por të gjithë ish Jugosllavisë, pasi territori i Serbisë “humbi”.
ISSD: z.Bassuener, në mënyrë specifike, për të ecur përpara se çfarë duhet të bëjë Kosova dhe Serbia?
Kurt Bassuener:Për të ecur përpara, Serbia duhet ta njohë shtetësinë e Kosovës. Por, pa qartësi nga BE dhe kryeqytetet e tjera perëndimore se ky është çmimi për hyrjen e Serbisë në BE, kjo nuk është fare e mundshme. Një deklaratë ndërpartiake nga Bundestagu se Serbia nuk mund të hyjë në BE vetëm nëse e njeh Kosovën në kufijtë e saj të tanishëm do të dërgonte në mënyrë të njëanshme këtë mesazh. Midis qytetarëve të Kosovës mendoj se është shumë më e mundur në përgjigje të përpjekjes për të bërë këto vendime në nivelin ekzekutiv, duke përfaqësuar një lloj “politikë të madhe” që shumë kohë më parë duhej të ishte tejkaluar në Ballkanin Perëndimor.Unë kuptoj se shumë serbë të Kosovës, duke përfshirë edhe ata në veri të Ibrit, nuk janë aspak të kënaqur me “korrigjimin kufitar” të propozuar, për interesat e tyre, si dhe për ata të bashkatdhetarëve të tyre në jug.Vrasja e Oliver Ivanoviç ka kontribuar sigurisht në një ndjenjë të ndjeshmërisë dhe hezitimit për të folur. Pra, shqiptarët e Kosovës në nivel civil dhe politik të cilët dëshirojnë të ndalojnë diskutimet për ndryshimet kufitare duhet të njohin aleatët e tyre potencialë më të rëndësishëm në ndërtimin e një Kosove të vërtetë demokratike dhe llogaridhënëse, janë serbë të Kosovës, veçanërisht në veri. Një qëndrim i pranueshëm gjerësisht për llojin e shtetit që mund të jetë – përfshirë garancitë kolektive – do të ishte mënyra më e sigurt për të parandaluar zgjidhjet nga lart poshtë në përfitim politik të dy burrave.
ISSD: z.Bassuener, çfarë impakti gjeopolitik mund të ketë krijimi i kufijve të rinj për Maqedoninë dhe Bosnjën?
Kurt Bassuner:Pranimi nga administrata Trump dhe EEAS-it të idesë së ndryshimeve kufitare në Ballkan ka vepruar si një përshpejtues i përpjekjeve tashmë të pandryshuara të shumë agjendave nacionaliste të paplotësuara në Ballkan.Kjo tashmë është parë në Bosnjë e Hercegovinë, me mbështetje nga brenda Serbisë. Milorad Dodik, tani në presidencën shtetërore, nuk ka pushuar kurrë avokimin e tij të shtetësisë së Republikës Serbeç Graffiti i Beogradit i fotografuar kohët e fundit nga një mik thotë “Nëse Kosova nuk është Serbi, Republika Serbe nuk është Bosnjë”!Nuk ka asnjë mënyrë që Bosnja e Hercegovina të mund të shembet ose të shpërbëhet në mënyrë paqësore.
- Në Maqedoni, midis maqedonasve etnikë ekzistojnë përçarje të thella në Marrëveshjen e Prespës dhe përçarje të thella në mesin e shqiptarëve etnikë lidhur me paprekshmërinë e vazhdueshme të BDI-së, e cila mbetet në qeveri. Në një farë mase, fërkimet etnike të cilat kanë ekzistuar dhe janë manipuluar nga Gruevski dhe Ahmeti për përfitim të përbashkët politik u zbutën në periudhën 2016-2017. Mbështetja për integrimin euro-atllantik në mesin e shqiptarëve të Maqedonisë në mënyrë të qartë – pothuajse është universale një proporcion shumë më i fortë se shumica më e dobët e manifestuar midis maqedonasve etnikë.
Ndikimi në Maqedoni i një “korrigjimi kufitar” midis Kosovës dhe Serbisë është “IPSO FACTO” irrezikshëm, por i zmadhuar në rast të dështimit të Marrëveshjes së Prespës, veçanërisht nëse ndjenja midis shqiptarëve do të jetë se maqedonasit etnikë e kanë penguar rrugën euroatlantike, e ardhmja e afërt (marrëveshja mund të dështojë edhe në anën greke).
Duhet të kujtojmë se fjalia e parë e Marrëveshjes Kornizë të Ohrit i referohet këtij qëllimi të përbashkët. Është padyshim e padobishme që Vuçiçi i referohet rregullisht nevojës për marrëveshje mes serbëve dhe shqiptarëve, duke nënkuptuar etnifikimin e kufijve. Ai gjithashtu duket se synon të kultivojë një Edi Rama i Shqipërisë, i cili në të kaluarën ka qenë vetë i padobishëm … Në fund të fundit është se çdo rishikim i kufijve aktualë do të jetë në thelb destabilizues, pavarësisht thirrjeve për mbrojtje nga DC dhe Bruksel.
ISSD: z.Bassuener, Shtetet e Bashkuara dhe Bashkimi Evropian kanë dhënë reagime të ndryshme. A ka ndonjë përçarje midis Uashingtonit dhe Brukselit?
Kurt Bassuener:Ekziston një çarje transatlantike, por midis Uashingtonit dhe Berlinit. Për ndarjen e Kosovës, duket një bosht Bolton-Mogherini në favor të një marrëveshje, të ndonjë marrëveshje. Shumë anëtarë të tjerë të BE-së, duke përfshirë edhe ata që e nuk njohin, janë shumë të dyshimtë, por nuk kanë mbështetur hapur Kancelaren Merkel dhe ministrin e jashtëm Maas për këtë. Me sa duket, është parë si një formë e keqe. Unë personalisht mendoj se është një gabim. Nëse ata duan ta shmangin këtë, ata duhet të jenë vokalë dhe pa mëdyshje.
ISSD: z.Bassuener, si e shihni të ardhmen e Ballkanit në 10 vitet e ardhshme?
Kurt Bassuener: Kjo është një shtrirje e gjërë! Unë mendoj se shumë do të sqarohet, për më mirë ose më keq, në 2-3 vitet e ardhshme. Nëse BE-ja të rivendosë duke rekomanduar vlerat themelore, nëse SHBA-të e refuzon aktivisht Trump-in dhe angazhohet sërish për të mbështetur demokracinë e vet dhe për të hyrë në multilateralizëm bashkëpunues me demokracitë evropiane, amerikane dhe aziatike, mjedisi do të jetë shumë më i favorshëm për demokratët e Ballkanit.Sëmundjet që po vuajmë në Perëndim janë ato që lexuesit tuaj do t’i njohin në mënyrë intime. Ka një arsye që unë e quaj Trumpin “presidenti ynë i parë ballkanik”. E njoh këtë sistem operativ! Inati punon në Perëndim, si edhe në Ballkan … Por ndryshimi i vërtetë mund të ndihmohet, jo i nxitur, nga jashtë. Në rajon, Maqedonia është larg nga vendi më i zgjuar – i vetmi vend i ndryshimit të vërtetë nga poshtë-lart, një shans për një transformim të qëndrueshëm shoqëror. Nuk është afër fare të gjithë mund të shkojnë keq dhe të arrestohen.
Unë kam shprehur shqetësimet e mia në shkrimet e tjera për mungesën e drejtimit dhe strategjisë së qartë në zhvillimin e “One Society”,”Një Shoqëri”, v.j.) në të cilën kryeministri Zaev zhvilloi fushatat e tij të suksesshme 2016/7.
Çfarëdo që të ndodhë me Prespën – dhe shpresoj që ajo të mbetet pa sakrificën e drejtësisë në proces – kjo duhet të jetë prioritet për të gjithë qytetarët e Maqedonisë. Dhe strategjia do të duhet të dalë nga shoqëria civile, e cila ishte nisja për mundësitë pozitive që vendi përjetoi në dy vitet e fundit. Sikur të mos ishte për ata që ishin të guximshëm të shprehnin një vizion të ndryshëm të vendit kur dominimi i Gruevskit ishte i fortë, si dhe dhjetëra mijëra demonstrues dhe më në fund dhjetëra mijëra shqiptarë etnikë që votuan për LSDM në dhjetor 2016, Maqedonia nuk do të kishte këtë shans. Kështu që a) nuk mund të harrohet dhe b) nuk mund të harxhohet. Ajo mbetet një frymëzim për ata që duan të ndërtojnë demokraci gjithëpërfshirëse dhe të përgjegjshme në Bosnjë, Serbi dhe në të gjithë rajonin. Nuk është vetëm puna e qeverisë. Mbetem optimist për potencialin për rajonin. Dhe kjo është e realizueshme. Por kjo nuk do të fillojë ose të mbështetet nga maja, nga qeveria, nga Perëndimi. Ajo duhet të shtyhet, pa pushim, nga poshtë me një vizion jo vetëm të asaj që njerëzit nuk duan, por atë që ata duan.
ISSD:z.Bassuener, si e shihni të ardhmen e Maqedonisë në lidhje me ndërtimin e shtetit për të dy grupet etnike?
Kurt Bassuener:Mendoj se përgjigjja ime e mësipërme mbulon shumicën e kësaj. Do të shtoja vetëm se e shoh vendin si jo vetëm një projekt maqedonas dhe shqiptar – ka një të dhjetën e maqedonasve që nuk janë. Shpesh përjashtohen nga ekuacioni. Unë jam fajtor për këtë po aq sa dikush në shkrimet e mia. Por kjo është e gabuar. Në fakt, roli i tyre në ‘reboot’ sistematik mund të jetë shumë udhëzues për dy grupet më të mëdha.
Sipas mendimit tim, decentralizimi i parashikuar në Marrëveshjen e Ohrit (OFA) u rrëmbye për kontrollin e partisë politike – por duhet bërë atë të vërtetë, me burime të nevojshme, kjo është thelbësore. Gjithashtu, besoj se një reformë e sistemit zgjedhor që i lidh përfaqësuesit parlamentarë me votuesit e tyre duke përfaqësuar drejtpërsëdrejti komunat, do të ishte një përbërës jetësor në një Maqedoni të përgjegjshme demokratike.
ISSD: z.Bassuener, cili është roli i Rusisë në Maqedoni dhe në Ballkan?
Kurt Bassuener:Një ndërprerës aktiv dhe destruktiv. Sigurisht, Rusia ka interes të parandalojë Maqedoninë që të hyjë në NATO vitin e ardhshëm, kështu që kam pak dyshime se do të bëjë gjithçka për “nxitjen e tenxheres” në Maqedoni dhe Greqi në përpjekjet për të zhvendosur Marrëveshjen e Prespës.
Partneri më i ngushtë i Rusisë në rajon është Milorad Dodik në Bosnjë. Më gjerë, shqetësohem për vëmendjen e shtuar ndaj Rusisë (dhe aktorëve të tjerë të paligjshëm) në rajon. Kjo nuk është për shkak se unë nuk shoh tërheqjen e tyre në rritje si kërcënuese – është. Përkundrazi, kam frikë se do të shtyjë SHBA dhe BE në një mentalitet konkurrues, të cilin udhëheqësit jo liberalë lokalë do të shfrytëzojnë për të shmangur grindjet për keqdashjet e tyre në mbylljen e hapësirës publike, duke e përmbysur sundimin e ligjit, e kështu me radhë. Gruevski u përpoq ta shfrytëzonte këtë (dhe frikën e migrimit të BE-së), jo pa sukses. Vuçiç dhe Beogradi kanë qenë shumë më të suksesshëm. Madje edhe Viktor Orban, ndikimi i keq i të cilit është i njohur në Maqedoni, ka përfituar nga një prekje më e butë nga Uashingtoni, e cila nuk ka aplikuar presion të konsiderueshëm ndaj kërcënimit të tij tani të dorëzuar për të mbyllur Universitetin e Evropës Qendrore (ku e përfundova Magjistraturën (MA)-në time 24 vjet më parë).
Luajtja e një game gjeopolitike pa vlerë dhe transaksione, është pranimi i terrenit në të cilin elitat e Rusisë, Kinës dhe Ballkanit mund të na tejkalojnë.
Tipari më i fuqishëm dhe popullor i Perëndimit është vlerat tona liberale demokratike. Aleatët tanë të vërtetë janë të shumtë në secilin nga vendet e Ballkanit Perëndimor. Këtu duhet të përqendrohen përpjekjet perëndimore. Qytetarët e Ballkanit dhe aktivistët qytetarë mund të ndihmojnë veten duke qenë më pak të shtrembëruar dhe më kërkues për ne në frontin e vlerave.
[box type=”info” align=”aligncenter” ]Kurt Bassuener:”Sigurisht, Rusia ka interes të parandalojë Maqedoninë që të hyjë në NATO vitin e ardhshëm, kështu që kam pak dyshime se do të bëjë gjithçka për “nxitjen e tenxheres” në Maqedoni dhe Greqi në përpjekjet për të zhvendosur Marrëveshjen e Prespës”.[/box]
###
Biografia e ekspertit
Kurt Bassuener ka punuar me Zyrën e Përfaqësuesit të Lartë në Sarajevë, Organizatën për Siguri dhe Bashkëpunimin në Evropë (OSBE) për Misionin e Vëzhgimit të Zgjedhjeve në Ukrainë, Komitetin Ndërkombëtar të Shpëtimit, Institutin Amerikan të Paqes për Ballkanin, Këshillin e Veprimit të Ballkanit dhe Institutin Ballkanik. Ai mban një Magjistraturë në Studimet Evropiane nga Universiteti i Evropës Qendrore në Pragë dhe një B.A. në Marrëdhëniet Ndërkombëtare nga Shkolla Amerikane e Shërbimit Ndërkombëtar.
Shënim:
Ndalohet përdorimi i gjuhës së urrejtjes së çfarëdo natyre. Bordi redaksional i ISSDMaqedonia rezervon të drejtën të redaktojë dhe të mos publikojë materiale që shkelin të drejtat e njeriut, lirinë e shprehjes, shtypin e lirë, integritetin individual, etnik, gjinor dhe social.
Publikimi i intervistave dhe i analizave ka për qëllim përpunimin e çështjeve me karakter social, ndëretnik, ekonomik, politik dhe të sigurisë në interes të qytetarëve.
Parandalimi i krizave të brendshme dhe të jashtme nëpërmjet platformave dhe mediave neutrale, të balancuara, të ndershme dhe objektive, është një nga prioritetet e programeve tona të Ndërtimit të Paqes, Menaxhimit të Konflikteve, Sundimit të Ligjit dhe programeve kundër Ekstremizmit të Dhunshëm. Pikëpamjet e autorëve dhe të ekspertëve të jashtëm jo gjithëherë pasqyrojnë linjën dhe politikën redaksionale të ISSDMaqedonia.