INTERVISTË ekskluzive për ISSDMaqedonia me profesorin dhe ekspertin amerikan Alon Ben-Meir, i cili është bashkëpunëtor i lartë në Qendrën Globale të Universitetit të Nju Jorkut dhe anëtar në Institutin e Politikave Botërore. U bisedua për shumë çështje të nxehta, duke filluar nga problemet e Ballkanit, konkurenca botërore, integrimet në BE, transformimet demokratike, korrupsioni dhe ndryshimet e kufijve. Intervistoi Selim Ibraimi nga ISSDMaqedonia-@CSSDMacedonia.
[box type=”shadow” align=”aligncenter” ]-Së pari, është e rëndësishme të mbani mend se shtetet e Ballkanit nuk kanë asnjë formë tradicionale të demokracisë; sigurisht jo nën otomanët dhe as nën regjimet komuniste në Jugosllavi. Inkurajimi dhe mbështetja e SHBA dhe BE është dhe do të jetë jashtëzakonisht e rëndësishme, por vetë qeveritë duhet të bëjnë më shumë. -Fatkeqësisht, Ballkani nuk i ka tejkaluar ende mosmarrëveshjet territoriale; konflikti midis Serbisë dhe Kosovës ofron vetëm një shembull. -Serbia duhet të ruajë një distancë nga Rusia nëse dëshiron vërtet t’i japë fund konfliktit me Kosovën.[/box]
###
ISSDM: Si e vlerësoni situatën në Ballkan, veçanërisht pas botës koloniale të Perandorisë Osmane dhe Komunizmit në kontekstin e transformimeve të sotme demokratike të mbështetura nga SH.B.A. dhe BE?
Alon Ben-Meir: Së pari, është e rëndësishme të mbani mend se shtetet e Ballkanit nuk kanë një formë tradicionale të demokracisë; sigurisht jo nën otomanët dhe as nën regjimet komuniste në Jugosllavi. Edhe pse sot Ballkani konsiderohet demokratik, shëndërrimi në një demokraci me të vërtetë funksionale mbështetet veçanërisht në zgjedhjet e lira, respektimin e plotë të sundimit të ligjit, barazinë, të drejtat e njeriut, shtypin e lirë, gjyqësorin e lirë dhe natyrisht, pa korrupsion. Ndërsa të gjitha shtetet e Ballkanit kanë dhe vazhdojnë të bëjnë përpjekje për të përmbushur këto kërkesa, por ka ende disa mënyra për të bërë hapa përpara dhe të realizohen, pak a shumë, ato objektiva. Sigurisht, inkurajimi dhe mbështetja e SHBA dhe BE është dhe do të jetë jashtëzakonisht e rëndësishme, por vetë qeveritë duhet të bëjnë më shumë. Më lejoni të përsëris, megjithëse, procesi i demokratizimit kërkon kohë, por suksesi varet në masë të madhe nga angazhimi i qeverive dhe nëse ndërmerrni masa korrigjuese sipas nevojës për të vazhduar kursin.
ISSDM: Sipas jush, ku qëndron rëndësia e teorisë post-koloniale në interpretimin e transformimeve në Ballkanin Perëndimor?
Alon Ben-Meir: Kushtet në këto vende në periudhën pas-koloniale nuk ishin domosdoshmërisht të pjekura për demokracinë. Por modeli i demokracisë që Perëndimi ka siguruar, së bashku me dëshirën e fuqishme të publikut për të qenë i lirë nën një formë demokratike të qeverisjes, krijoi momentin e nevojshëm për të kërkuar një formë demokratike të qeverisjes. Sidoqoftë, duhet të kemi parasysh, jo të gjitha demokracitë janë të barabarta; procesi demokratik zhvillohet dhe vendet përfundimisht vendosen në një sistem demokratik që plotëson kërkesat e publikut, veçanërisht kur popullsia përbëhet nga grupe të shumta etnike dhe fetare.
ISSDM: Shtetet që dolën nga ish Federata Jugosllave, veçanërisht Serbia, Maqedonia Veriore, Bosnja dhe Kosova kanë një shkallë të lartë korrupsioni dhe një rregull jofunksional të ligjit. Çfarë mendoni për sa i përket rolit të qeverive në luftën kundër korrupsionit dhe promovimit të stabilitetit dhe paqes midis grupeve etnike?
Alon Ben-Meir: Natyrisht, korrupsioni shkatërron rëndë shtyllat në të cilat mbështetet demokracia. Problemi në disa prej vendeve të Ballkanit është se vetë qeveria është e korruptuar, gjë që e bën jashtëzakonisht të vështirë për ta zhdukur atë. Publiku duhet të luajë një rol shumë më të madh në luftën kundër korrupsionit dhe të përdorë zgjedhjet kombëtare për të votuar për ata që janë të pastër dhe janë të gatshëm të luftojnë korrupsionin në çdo formë. Është e panevojshme të thuhet, kur një qeveri është e korruptuar, ajo shpesh filtrohet në shumë institucione publike, kështu që një qeveri e pakorruptuar është thelbësore.
ISSDM: Ballkani ka qenë një fushë e vazhdueshme për të testuar ideologjitë kombëtare dhe projektet etnike, a mendoni se shtetet e Ballkanit i kanë tejkaluar problemet territoriale?
Alon Ben-Meir: Fatkeqësisht, Ballkani nuk i ka tejkaluar ende mosmarrëveshjet territoriale; konflikti midis Serbisë dhe Kosovës ofron vetëm një shembull. Përgjigja, megjithatë, për mosmarrëveshjet territoriale nuk qëndron domosdoshmërisht në territorin e huaj ose madje as për të bërë shkëmbime territori. Mënyra e zgjidhjes së konflikteve të tilla varet nga rrethanat e veçanta të palëve në konflikt. Në rastin e Serbisë dhe Kosovës, mua më ndodh të besoj se duke pasur parasysh që popullsia e tyre është gërshetuar dhe vendosur plotësisht, shkëmbimet e territorit ose heqja e territorit të Kosovës ku ka një komunitet të madh serb nuk është përgjigjja e duhur. Në këtë rast, ata duhet të krijojnë një vijë politike territoriale (vetëm në hartë) që ndan të dy vendet, por të lejojë lëvizjen e lirë të njerëzve dhe mallrave midis dy palëve. Ekzistojnë mënyra të ndryshme për t’u marrë me shtetësinë; rasti i Irlandës Veriore mund të ofrojë një shembull të dobishëm.
ISSDM: Turqia, Rusia dhe Kina janë plotësisht në role të ndryshme krahasuar me SH.B.A., si e shihni procesin e zgjerimit të BE drejt Ballkanit?
Alon Ben-Meir: Unë besoj se e ardhmja e shteteve të Ballkanit qëndron në Evropën Perëndimore. Unë besoj se BE duhet të përshpejtojë procesin e integrimit, i cili do të arrijë dy gjëra kritike: a) shtetet e Ballkanit do të kenë një nxitje më të madhe për të ndërmarrë reforma sociale, politike dhe ekonomike që kërkon BE-ja si parakusht për integrim; dhe b) do t’i ndihmonte shtetet e Ballkanit t’i rezistojnë presionit që vjen nga Rusia, Kina dhe Turqia, pra të gjithë ata duan të krijojnë një prani më të madhe në Ballkan dhe të ushtrojnë ndikim të padrejtë.
ISSDM: Ku e shihni Ballkanin në shekullin 21?
Alon Ben-Meir: Ky është një rend i gjatë. Shumë zhvillime mund të hyjnë në lojë që mund të ndryshojnë dinamikën gjeopolitike në avantazh ose disavantazh të Ballkanit. Një gjë megjithatë duhet të mbahet në mend. Meqenëse e ardhmja e shteteve të Ballkanit, siç thashë qëndron në BE, për qeveritë e Ballkanit kjo duhet të mbetet objektiv kombëtar dhe në këtë mënyrë ata të jenë në një pozitë më të fortë për të zvogëluar ndikimin e fuqive të tjera të huaja derisa avancojnë drejt integrimit.
ISSDM: A mundet administrata e presidentit Donald Trump të ketë sukses në normalizimin e marrëdhënieve midis Kosovës dhe Serbisë me projektin e shkëmbimeve territoriale apo ndarjes së Kosovës?
Alon Ben -Meir: Më vjen keq të them që duke pasur parasysh trazirat politike të brendshme në SH.B.A., nuk besoj se administrata Trumpit është në gjendje të ndërmarrë ndonjë iniciativë madhore. Trump mund të akuzohet së shpejti, por pastaj pasi të largohet pluhuri, SH.B.A. do të jetë në një pozitë shumë më të mirë për të artikuluar politikën e jashtme, e cila me të vërtetë mungon në këtë nyje. Përpjekjet amerikane për të ndërmjetësuar midis Serbisë dhe Kosovës do të jenë më të mundshme, megjithëse unë kam rast të besoj se BE është e pozicionuar më mirë për të gjetur një zgjidhje.Serbia duhet të ruajë një distancë nga Rusia nëse me të vërtetë dëshiron t’i japë fund konfliktit me Kosovën.
Ju faleminderit,
(Selim Ibraimi, ISSDMaqedonia-@CSSDMacedonia)
