Intervistë me studiuesen amerikane Allison Carragher. Allison Carragher është një studiuese në Carnegie Europe, ku ajo specializohet në angazhimin ekonomik në Ballkanin Perëndimor dhe vendet e ish-Jugosllavisë. Intervistoi Selim Ibraimi @CSSDMacedonia.
####
CSSDMacedonia: Tre dekada pas shembjes së komunizmit në Ballkan, shtetet e reja ende nuk janë pjesë e BE. Ku mendoni se qëndron problemi dhe pse ka zgjatur kaq gjatë ky transformim?
Allison Carragher: Ka një tendencë të fortë në Ballkan për t’u përqëndruar në të kaluarën. Si një e huaj në rajon, unë sugjeroj që të përqendrohemi në të ardhmen! Udhëheqësit e BE kanë qenë të qartë që nga Samiti i Këshillit Evropian 2003 në Selanik se e ardhmja e Ballkanit Perëndimor qëndron në Bashkimin Evropian. Lodhja e zgjerimit, kriza e borxhit sovran evropian, kriza e migrantëve, Brexit dhe ngjarje të tjera kanë bërë që vendet anëtare dhe institucionet e BE-së të lëkunden në angazhimin e tyre ndaj Ballkanit Perëndimor. Vetëm vitin e kaluar, Emmanuel Macron udhëhoqi një veto të hapjes së negociatave të pranimit në BE me Shqipërinë dhe Maqedoninë e Veriut – por vetëm derisa të rishkruheshin kriteret e pranimit. Pavarësisht nga zbaticat dhe rrjedhjet në të kaluarën, unë shoh një energji dhe entuziazëm të rinovuar për pranimin e Ballkanit Perëndimor që këto vende duhet të përfitojnë. Tani është koha që qeveritë e Ballkanit Perëndimor të angazhohen me të vërtetë në proces, të zbatojnë reformat dhe të jenë mjaft të guximshme për të marrë vendimet e vështira politike të nevojshme për ta bërë atë të ardhme të BE -së-realitet. Së fundmi, mos e humbni shpresën! Sllovenia dhe Kroacia kanë bërë të dyja me sukses anëtarësimin në BE.
CSSDMaqedonia: Zhvillimi ekonomik nuk ka qenë gjithmonë i dukshëm për shkak të nivelit të lartë të korrupsionit, nepotizmit dhe krimit të organizuar. Çfarë mund të bëjnë më shumë SHBA dhe BE në Ballkan për të luftuar këto forca?
Allison Carragher: Pajtohem që korrupsioni, nepotizmi dhe krimi i organizuar, i rrënjosur thellë, ndikojnë në zhvillimin dhe përparimin ekonomik në Ballkanin Perëndimor. BE gjithashtu njohu se si këto sfida minojnë të gjitha reformat e tjera dhe si përgjigje hartoi kritere të reja të pranimit. Në vend të një kapitulli të vetëm të sundimit të ligjit, procesi i ri i negociatave përqendrohet në reformat themelore duke përfshirë sundimin e ligjit, reformën e administratës publike dhe institucionet funksionale demokratike. Negociatat mbi këto baza duhet të hapen së pari dhe të mbyllen së fundmi. Kjo ka kuptim, sepse qeverisja e mirë do ta bëjë më të lehtë zbatimin e të gjitha reformave të tjera. Këto kritere të reja duhet të sigurojnë një nxitje të fuqishme për ato vende që dëshirojnë të bashkohen me BE për t’u marrë seriozisht me sundimin e ligjit. Sidoqoftë, nuk mjafton të sigurosh vetëm një nxitje.
BE, SHBA dhe të tjerët gjithashtu duhet të mbajnë përgjegjës ata udhëheqës që dobësojnë sundimin e ligjit dhe përfitojnë nga korrupsioni. Ka pasur një tendencë që Perëndimi të favorizojë stabilitetin në Ballkanin Perëndimor mbi demokracinë. Njerëzit e rajonit i meritojnë të dyja.
CSSDMaqedonia: Serbia dhe Kosova së fundmi nënshkruan një Marrëveshje për Normalizim Ekonomik në Uashington. Sipas mendimit tuaj, çfarë ndikimi ekonomik do të ketë kjo marrëveshje nëse realizohet në praktikë dhe ku qëndron strategjia e një marrëveshjeje të tillë?
Allison Carragher: Presidenti Trump dhe i Dërguari i tij i Posaçëm për dialogun Beograd-Prishtinë Richard Grennel besojnë se bashkëpunimi më i madh ekonomik mund të zbehë mosmarrëveshjet politike midis Serbisë dhe Kosovës. Si ekonomiste politike, jam dakord. Fatkeqësisht, më shumë se gjysma e artikujve që përmbahen në dokumentet e nënshkruara nga Vuçiq dhe Hoti janë në të vërtetë politike. Për më tepër, ato lidhen me objektivat e politikës së jashtme të Sh.B.A-së, si Hezballahu ose njohja e Jeruzalemit që nuk janë të rëndësishme për konfliktin Serbi-Kosovë.
Duhet thënë, këto dokumente tashmë kanë pasur një ndikim ekonomik pozitiv. Në tetor, Serbia më në fund e plotësoi me staf ndërtesën e Pikave të Përbashkëta të Kalimit në Merdare me oficerë policie dhe doganash. Ky ishte hapi i fundit për të funksionalizuar pikën e përbashkët të kalimit siç u negociua nga BE në 2011. Marrëveshjet e Shtëpisë së Bardhë dhanë shtytjen përfundimtare diplomatike që ishte e nevojshme për të marrë këtë angazhim mbi vijën e përfundimtare. Shpresoj të shoh një përparim të ngjashëm në angazhimet e tjera të Vuçiçit dhe Hotit, përfshirë lidhjet hekurudhore dhe rrugore midis Beogradit dhe Prishtinës dhe njohjen e kualifikimeve profesionale. Së fundmi, dokumentet janë të rëndësishme sepse përshkruajnë një angazhim të Shteteve të Bashkuara për të mbështetur projekte dypalëshe me financim nga Banka Amerikane e Eksport-Importit (EXIM) dhe Korporata e Re Ndërkombëtare e Financave të Zhvillimit (DFC). Shtetet e Bashkuara tashmë kanë vendosur stafin e përhershëm të DFC në Beograd për të mbështetur këtë angazhim. Ajo që mbetet për t’u parë është se sa i suksesshëm do të jetë ky institucion i riorganizuar në katalizimin e investimeve të sektorit privat në rajon.
CSSDMacedonia: Çfarë duhet të bëjnë vendet e Ballkanit Perëndimor, d.m.th. qeveritë, për të parandaluar rënien ekonomike në kohën e pandemisë globale dhe a shihni ndonjë kërcënim në këtë kohë nga Kina nga pikëpamja gjeo-ekonomike?
Allison Carragher: Ballkani Perëndimor nuk është i vetmi në frikën e një rënie ekonomike për shkak të pandemisë COVID-19. Realisht, jemi drejt një krize ekonomike globale. Ekonomitë e Ballkanit Perëndimor janë më të brishta se të tjerat në Evropë dhe Banka Botërore vlerëson një tkurrje të aktivitetit ekonomik prej 4,8 përqind në rajon vetëm këtë vit. Por receta për shërim është universale. Afatshkurtër, qeveritë duhet të mbajnë funksionimin e sistemeve të tyre mjekësore, të mundësojnë çdo aktivitet ekonomik që mund të realizohet pa rrezikuar seriozisht shëndetin publik dhe të rrisin rrjetat e sigurisë sociale për të mbështetur njerëzit që përpiqen të sigurojnë jetesën. Afati më i gjatë, shpenzimet masive publike dhe investimet do të jenë kritike për rritjen e rimëkëmbjes së PBB-së. Sidoqoftë, është thelbësore që këto para të shpenzohen me mençuri për projekte produktive që mbështesin zhvillimin e qëndrueshëm ekonomik. Gjithashtu e rëndësishme është që qeveritë e Ballkanit Perëndimor të zbatojnë reformat strukturore ekonomike dhe politike së bashku me përpjekjet e rimëkëmbjes. Këto reforma do të sigurojnë qëndrueshmërinë afatgjatë të investimeve publike. Por ku do t’i marrë Ballkani Perëndimor paratë për këtë shpenzim të shtuar publik? Kjo është ajo ku tundimi nga Kina mund ta fusë Ballkanin Perëndimor në telashe. Vendet në të gjithë botën tërhiqen nga ideja e parave “të lira” kineze. Në disa raste, investimet kineze në rrugë, ura dhe industri janë zhvillimore dhe rrit rritjen. Por asgjë e mirë nuk është kurrë falas. Shumë prej këtyre projekteve në rajon kanë efekte negative të përhapjes. Një shembull është e ashtuquajtura “diplomaci kurthi borxhi”, ku projektet e infrastrukturës kineze financohen përmes huave që vendet nuk mund t’i përballojnë realisht, me kontrata që lejojnë kinezët të marrin pronësinë e infrastrukturës në rastin e pagesave të humbura. Shumë projekte kineze mbështeten në punën dhe materialet kineze, që do të thotë një mundësi e humbur për punësim lokal dhe shitje të lëndëve të para. Së fundmi, praktikat kineze të biznesit dhe standardet mjedisore dhe të punës nuk maten me standardet e BE-së. Kjo i bën këto projekte joproduktive ndaj përpjekjeve të një vendi për të arritur gatishmërinë e BE-së. Për fat të mirë, BE po ofron një alternativë të mirëfilltë. Megjithë hapat e gabuar të hershëm, të tillë si kufizimi i eksportit të pajisjeve thelbësore mjekësore, BE ka ngritur hapa për të mbështetur reagimin ekonomik dhe rimëkëmbjen e Ballkanit Perëndimor. Së pari, ai mobilizoi 3.3 miliardë euro për të mbështetur drejtpërdrejt sektorin e shëndetësisë, për të filluar rimëkëmbjen ekonomike dhe për të mundësuar investime të sektorit privat dhe publik. Kjo përfshin një rialokim të fondeve të ndihmës së para-anëtarësimit të pashpenzuar (IPA) si dhe të kredive preferenciale. Ndërsa kjo paketë rikuperimi synon nevojat urgjente të shkaktuara nga pandemia, BE-ja ka propozuar gjithashtu një Plan Ekonomik dhe Investimesh për Ballkanin Perëndimor prej 9 miliardë eurosh i përqendruar në nxitjen e rritjes ekonomike përfshirëse, lidhjes, bashkëpunimit ekonomik rajonal, një tranzicioni të gjelbër dhe një transformimi dixhital . Këto janë para të vërteta dhe përfaqësojnë një angazhim të prekshëm nga BE për të ardhmen evropiane të Ballkanit Perëndimor, por përsëri do të jetë e rëndësishme të sigurohen që këto fonde të shpenzohen me mençuri. Interesante, BE nuk ka caktuar shuma specifike për vende të veçanta, që do të thotë se ato vende që janë më të suksesshme në drejtimin e reformave dhe ndjekjen e investimeve produktive kanë një shans të marrin përparësi në garën drejt konvergjencës ekonomike dhe, kështu, anëtarësimin në BE.
CSSDMacedonia: Çfarë mendoni për Mini-Schengen-in Ballkanik dhe a mundet që ky bashkim të jetë një nën-bashkim i BE-së, BRICS ose si një “Kalë Troje” i Unionit Euro-Aziatik-Ekonomik (EEU), për shkak të rolit kryesor të ekonomisë të Serbisë në rajon dhe lidhjet e Beogradit me Moskën dhe Pekinin?
Allison Carragher: Mini-Shengeni Ballkanik, i quajtur tani Tregu i Përbashkët Rajonal, është ekonomi e mirë dhe mund ta lëvizë rajonin më afër BE-së. Fakti është se është e vështirë për shtetet e vogla të konkurrojnë në ekonominë e sotme të globalizuar. Kjo është arsyeja pse vendet bashkojnë forcat ekonomike, si tregu i vetëm i BE-së ose marrëveshje të tjera tregtare dhe investimesh. Individualisht, shtetet e Ballkanit Perëndimor janë të vogla. Por së bashku, ata formojnë një treg prej 18 milionësh të vendosur në pragun e BE-së. Duke thelluar integrimin ekonomik bazuar në katër liritë e BE-së (lëvizja e lirë e mallrave, shërbimeve, kapitalit dhe njerëzve), Banka Botërore vlerëson se Ballkani Perëndimor mund të rrisë PBB-në rajonale me 6,7 përqind. Çelësi për këtë model të integrimit ekonomik është që ai të bazohet në rregullat dhe standardet e BE-së dhe të përqendrohet në katër liritë. Kjo siguron që Tregu i Përbashkët Rajonal e afron rajonin me BE dhe lejon më shumë integrim ekonomik me BE. Tregu i Përbashkët Rajonal ka fituar mbështetjen e plotë si nga BE ashtu edhe nga Shtetet e Bashkuara. Pavarësisht se nga lindi ideja, ose cili vend në rajon ka ekonominë më të madhe, të gjitha vendet e Ballkanit Perëndimor kanë përfitime të konsiderueshme. (ISSDMaqedonia-@CSSDMacedonia)
[box type=”shadow” align=”aligncenter” ] Allison Carragher është në pushim zyrtar nga Departamenti i Shtetit të Sh.B.A., ku është një zyrtare ekonomike në Shërbimin e Jashtëm. Ajo së fundmi përfundoi një turne në Ambasadën e Sh.B.A në Zagreb, gjatë së cilës Kroacia mbajti presidencën e rradhës të Këshillit të Bashkimit Evropian. Ajo ka shërbyer gjithashtu në ambasadat e SHBA në Brunei Darussalam dhe Ruanda. Para se të bashkohej me Departamentin e Shtetit, Carragher ishte ndihmës special i presidentes dhe të Korporatës Private të Investimeve të Jashtme (OPIC) Elizabeth Littlefield. Ajo gjithashtu ka punuar për Përfaqësuesin Amerikan të Tregtisë dhe Senatorin Patrick Leahy. Carragher fitoi diplomën e masterit me nderime nga Shkolla Johns Hopkins e Studimeve të Avancuara Ndërkombëtare, ku ajo ishte një anëtare e diplomuar për çështje të jashtme Thomas R. Pickering. Ajo u diplomua për Magna Spam nga Universiteti i Vermontit, ku ju dha Çmimi Warren R. dhe Mildred Austin për Paqen dhe Sigurinë Ndërkombëtare për arritje të veçanta në marrëdhëniet ndërkombëtare.[/box]
