SELIM IBRAIMI (Sh.B.A.)- Në botën e mediave, termi “lajme të rreme” është bërë tashmë përditshmëri. Mirëpo a është në të vërtetë ky term adekuat në përdorimet tona në mediat kur ju referohemi ”lajmeve jo të sakta dhe me prapavijë”? Besoj se fjala që zë vend më shumë dhe i përgjigjet shtrirjes së ndikimit të “lajmeve të rreme” është termi “informacion i rremë” pasi mund t’i referohet një gamë të larmishme të dezinformatave që mbulojnë sfera dhe tema të tilla si shëndetësia, problemet sociale, ambienti, financat dhe ekonomia në të gjitha platformat dhe zhanret gazetareske, ndërsa “lajmet e rreme” kuptohen në një vijë më ngushtë si një histori lajmesh politike që ka si shenjë politikën dhe qeverinë.
“Informacioni i rremë” është lajm, histori ose mashtrime të krijuara për të dezinformuar qëllimisht lexuesin apo shikuesin. Zakonisht, këto histori krijohen ose të ndikojnë në pikëpamjet e njerëzve, të shtyjnë një agjendë politike ose të shkaktojnë konfuzion dhe shpesh mund të jenë një biznes fitimprurës për botuesit-prodhuesit online. “Informacioni i rremë” mund të mashtrojë njerëzit duke kërkuar si faqe të besuara ose duke përdorur emra të ngjashëm dhe adresat e internetit për organizatat me reputacion të lajmeve.
Kemi disa lloje të informacionit të rremë dhe ka mendime të ndryshme kur bëhet fjalë për identifikimin e llojeve të informacionit të rremë. Sidoqoftë, kur bëhet fjalë për vlerësimin e përmbajtjes në internet, ekzistojnë lloje të ndryshme të lajmeve false ose mashtruese, për të cilat duhet të jemi të vetëdijshëm ne si lexues apo shikues. Kjo përfshin disa kategori:
- “Klik-karem lajme”: Këto janë histori që janë sajuar qëllimisht për të fituar më shumë vizitorë në uebfaqe dhe për të rritur të ardhurat e reklamave për faqet e internetit. Historitë e “Clickbait” përdorin tituj sensacional për të tërhequr vëmendjen dhe për të ‘përzënë’ klikimet në faqen e internetit të botuesit, normalisht në kurriz të së vërtetës.
- Propaganda: Tregimet që janë krijuar për të mashtruar qëllimisht audiencën, promovojnë një këndvështrim të njëanshëm ose një kauzë ose agjendë të veçantë politike p.sh. rasti me COVID-19 dhe ndihmat humanitare që vinin nga Kina dhe Rusia.
- Gazetaria e ngadaltë: Ndonjëherë gazetarët mund të botojnë një histori me informacion jo të besueshëm ose pa të kontrolluar dhe të gjitha faktet mund të mashtrojnë audiencën. Për shembull, gjatë zgjedhjeve në SH.B.A., shitës me pakicë të modës “Urban Outfitters” publikuan një Udhëzues për Ditën e Zgjedhjeve, udhëzuesi përmbante informacion të pasaktë duke u thënë votuesve se kishin nevojë për një ‘kartelë regjistrimi të votuesve’. Kjo nuk kërkohet nga asnjë shtet në Sh.B.A për të votuar pasi është institucioni kryesor që lëshon kartelat për të votuar.
- Titujt mashtrues: Tregimet që nuk janë plotësisht të rreme mund të shtrembërohen duke përdorur tituj mashtrues ose sensacional. Këto lloje të lajmeve mund të përhapen shpejt në faqet e mediave sociale ku vetëm titujt dhe copëzat e vogla të artikullit janë shfaqur në lajmet e lajmeve të audiences. Në Ballkan dhe në Maqedoninë Veriore, kemi mjaft portale të cilat kanë agjenda të ndryshme politike dhe përdorin teknika të ndryshme të titujve mashtrues.
- Lajme të njëanshme: Shumë njerëz janë tërhequr për lajme ose histori që konfirmojnë besimet e tyre ose paragjykimet dhe lajmet e rreme mund të jenë pre e këtyre paragjykimeve. Burimet e lajmeve në mediat sociale kanë tendencë të shfaqin lajme dhe artikuj që ata mendojnë se do të na pëlqejnë bazuar në kërkimet tona të personalizuara.
Si t’i vërejmë informacionet e rreme?
Ekzistojnë disa mënyra dhe teknika kur bëhet vlerësimi i përmbajtjes së lajmeve në internet.
- Shikoni nga afër: Kontrolloni burimin e tregimit-lajmit, se a e njihni faqen në internet? A është një burim i besueshëm? Nëse nuk jeni të njohur me ueb sajtin, zbuloni më shumë informacion rreth autorit.
- Shikoni përtej titullit: Kontrolloni të gjithë artikullin, shumë “lajme të rreme” përdorin tituj sensacional ose tronditës për të tërhequr vëmendjen.
- Kontrolloni burimet e tjera: A raportojnë lajme / media të tjera mbi të njëtën ngjarje? A ka ndonjë burim në histori? Nëse po, kontrolloni se ato janë të besueshme.
- Kontrolloni faktet: Tregimet me informacion të rremë shpesh përmbajnë data të pasakta ose afate kohore të ndryshuara. Është gjithashtu një ide e mirë për të parë kur u botua tregimi, a është aktual apo një histori e vjetër lajmesh?
- Kontrolloni paragjykimet tua: A po ndikojnë pikëpamjet ose bindjet tua në gjykimin tuaj për një ngjarje politike apo raport lajmesh?
- A është shaka? Faqet satirike janë të njohura në internet dhe nganjëherë nuk është gjithmonë e qartë nëse një histori apo lajm është thjesht një shaka apo histori e vërtetë lajmesh. Kontrolloni faqen e internetit, a është e njohur për satirë apo për të krijuar histori qesharake politike?
Epoka e “informacionit të rremë” në kohën e meidave sociale do të vazhdojë të ketë impakt në jetën tonë shoqërore dhe politike. Më së shumti do të pësojnë shtresat e paedukuara që besojnë në faqe dhe burime të pasakta dhe të rrejshme. Është koha për edukim mediatik e kjo vlen më shumë për Maqedoninë Veriore e cila është bërë burim i shpërndarjes së lajmeve të rreme në të gjithë botën. Ndërsa “mashtrimet vizuale” janë pasojë e “lajmeve të rreme” që do të dëmtojnë shumë demokracitë e reja. (ISSDMaqedonia-@CSSDMacedonia)